– Jeśli mi nie pozwolisz, zab***ę się!
– Jeśli pójdę do szpitala, już mnie nie zobaczysz!
– Jeśli…

Kiedy nastolatek używa jako narzędzia presji groźby samobójstwa, wielu rodziców czuje ogromną winę, bezradność, a przede wszystkim ogromny lęk. To naturalne.
Trzeba jednak pamiętać o dwóch ważnych prawdach jednocześnie:
1. Groźba samobójstwa wymaga natychmiastowej reakcji i traktowania jako poważnego sygnału kryzysu.

2. Nikt — w tym rodzice — nie jest moralnie odpowiedzialny za cudzą decyzję o samobójstwie. Możesz i powinieneś robić wszystko, co w twojej mocy, żeby pomóc i zabezpieczyć, ale nie możesz wziąć odpowiedzialności za cudze wybory życia lub śmierci.

Dlaczego to rozróżnienie jest ważne?

Bo wpadanie w poczucie winy prowadzi często do zaniechania koniecznych działań: ukrywania problemu, ustępstw, odpuszczania granic albo zaniechania wezwania pomocy medycznej i psychologicznej — a to może pogorszyć sytuację. Rodzic, który boi się, że jeśli zareaguje, nastolatek spełni groźbę, może zacząć rezygnować z zasad bezpieczeństwa — a to nie jest opieka, to uległość wobec pewnej strategii, którą stosuje nastolatek.

Jak reagować, żeby nie poddać się jej i jednocześnie działać odpowiedzialnie?
1. Traktuj groźbę poważnie — ale nie bierz winy na siebie.
Powiedz spokojnie:
– Słyszę, że jesteś przerażony/załamany. To, co mówisz, brzmi poważnie i chcę ci pomóc.
Nie mów:
– To moja wina.
Ani nie wysuwaj swoich gróźb, np. że „jeśli to zrobisz to, ja umrę razem z tobą” — to bardzo umniejszające, niebezpieczne, a zarazem eskalujące sytuację.

Równocześnie jasno, konkretnie wyraź granice:
– Nie mogę zgodzić się na groźby. Mogę natomiast zrobić wszystko, żebyś był bezpieczny.

2. Zapewnij natychmiastowe bezpieczeństwo.
Jeżeli istnieje realne, bezpośrednie zagrożenie (chce to zrobić „teraz”) — dzwoń na 112. Jeśli groźba jest mniej natychmiastowa, ale istnieją sygnały ryzyka (mówienie o odejściu, wyraźne przygotowania, pożegnania, nagłe rozluźnienie po mówieniu o samobójstwie) — skontaktuj się z lekarzem rodzinnym, psychiatrą, psychologiem lub pogotowiem kryzysowym.

3. Nie daj się szantażowi — ale szanuj emocje.
Możesz powiedzieć coś w stylu:
– Kocham cię i zależy mi na tobie. Twoje bezpieczeństwo jest najważniejsze. Nie mogę zgodzić się na taką formę wymuszania decyzji. Jeśli czujesz, że możesz sobie zrobić krzywdę, zadzwonię po pomoc — bo priorytetem jest twoje życie.
To informuje o granicach i jednocześnie pokazuje troskę i Twoje zaangażowanie w zażegnanie kryzysu.

4. Szukaj profesjonalnego wsparcia i nie działaj w pojedynkę.
Skontaktuj się z pediatrą, lekarzem rodzinnym lub psychiatrą dziecięcym. Skorzystaj ze wsparcia psychologa (szkoła często oferuje taką pomoc) lub ośrodka kryzysowego.
Jeśli w rodzinie jest trudna historia (np. choroba psychiczna, trauma), potrzebne może być dłuższe leczenie i koordynacja opieki. Nie zakładaj, że możesz „naprawić” sytuację samymi rozmowami w domu.

5. Zadbaj o dokumentację i bezpieczeństwo.
Jeśli groźby się powtarzają i mają charakter manipulacyjny: zapisuj daty, treść rozmów (krótko), okoliczności. Usuń lub zabezpiecz dostęp do potencjalnych narzędzi samobójczych (leki, ostre przedmioty, dostęp do wysokości, broń) — ale rób to w sposób uspokajający, nie jako karę. Jeśli nastolatek jest w fazie silnego kryzysu — rozważ hospitalizację (to czasem ratuje życie i daje możliwość leczenia).

6. Granice to też troska.
Uleganie groźbom (np. cofanie zasad, zgoda na niebezpieczne zachowania, rezygnacja z leczenia) uczy nastolatka, że jego strategia przynosi korzyści. Stawianie granic jest wyrazem opieki: „Nie mogę pozwolić na coś, co cię skrzywdzi. Jeśli zagrożysz sobie, nie będę czekać — szukam pomocy.” To pomaga chronić, a nie odrzuca.

7. Uczucia rodzica: nie jesteś sam/a i nie musisz być doskonały/a.
Czucie winy, strachu, złości, wstydu — wszystkie są normalne. Szukaj wsparcia: rozmowa z kimś zaufanym, terapia dla rodziny, grupy wsparcia. To nie oznaka słabości — to odpowiedzialność.

Co zrobić, gdy groźba pojawia się w formie: „Jeśli mnie oddasz do psychiatry, zabiję się”?
Powiedz jasno: „Twoje życie jest ważniejsze niż to, czy ktoś nazwie to szpitalem. Jeśli będę myśleć, że jesteś w niebezpieczeństwie, zadbam o to, żebyś był bezpieczny, nawet jeśli będę musiała skontaktować się z lekarzem lub służbami.” I rzeczywiście skontaktuj się z profesjonalistami, jeśli jest takie wskazanie.

Edukuj — nastolatkowi też trzeba wytłumaczyć konsekwencje manipulacji.
Gdy sytuacja się uspokoi, ważne jest wypracowanie z nastolatkiem zrozumienia, że groźby samobójcze to poważna sprawa — ranią innych, destabilizują rodzinę i są sygnałem, że potrzebuje pomocy. Terapia uczy alternatywnych sposobów komunikowania bólu i potrzeb.

Gdy groźba się powtarza potrzebna jest interwencja systemowa.
Powtarzające się groźby mogą wymagać działań formalnych: kontakt ze szkołą, opieka społeczna, specjalistyczna terapia, a w ostateczności decyzje o zabezpieczeniu nastolatka (np. hospitalizacja). Działanie takie chroni i może być konieczne, by przerwać destrukcyjny wzorzec manipulacji.

Pamiętaj, że…
groźby dotyczące prób „s” trzeba traktować poważnie i natychmiast reagować. Jednocześnie nie jesteś odpowiedzialna/y za cudzą decyzję o samobójstwie.
Twoją odpowiedzialnością jest zapewnienie bezpieczeństwa, szukanie pomocy i stawianie granic.

Uleganie strategiom nastolatka na krótką metę przynosi szybkie rezultaty, bo myślimy, że dzięki naszemu działaniu bądź jego zaniechaniu nasze dziecko nie zrealizowało swej groźby. W dalszej perspektywie takie rozwiązanie wcale nie chroni, a może pogłębiać problem. Granice i profesjonalna pomoc są konkretną formą troski.
Jeśli istnieje bezpośrednie zagrożenie — nie zwlekaj: dzwoń na nr alarmowy 112, skontaktuj się z Centrum Wsparcia Kryzysowego – uzyskasz tam bezpłatną pomoc.

Pamiętaj, że warto byś równolegle do działań podejmowanych w sprawie swojego dziecka szukał/a wsparcia dla siebie — rodzice też potrzebują opieki i wsparcia.

Drogi Rodzicu,
Poniżej znajdziesz numery telefonów i kontakty, pod którymi znajdziesz pomoc:

Strona Fundacji Życie Warte Jest Rozmowy – zwjr.pl
Znajdziesz tu wskazówki, jak poradzić sobie z kryzysem, bazę bezpłatnych miejsc i numerów pomocowych oraz informacje dotyczące konsultacji online z specjalistami.

Telefon Zaufania Fundacji „Twarze Depresji” 22 290 44 42
W Telefonie Zaufania Fundacji „Twarze Depresji” dyżuruje psycholog dla osób dorosłych we wtorki i środy od 9.00 do 11.00.

Całodobowa Linia Wsparcia 800 70 2222
To linia całodobowa i bezpłatna dla osób dzwoniących. W Centrum Wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego pod telefonem, mailem i czatem dyżurują psycholodzy Fundacji ITAKA udzielający porad i kierujący dzwoniące osoby do odpowiedniej placówki pomocowej w ich regionie. Więcej na: czp.org.pl

Antydepresyjny Telefon Zaufania (22) 484 88 01
„Antydepresyjny Telefon Zaufania” prowadzi Fundacja ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych pod numerem (22) 484 88 01. Dni i godziny na przestrzeni lat się zmieniały, dlatego najlepiej sprawdzić szczegóły na stronie:
http://stopdepresji.pl/

Antydepresyjny Telefon Forum Przeciwko Depresji (22) 594 91 00
Forum Przeciw Depresji prowadzi Antydepresyjny Telefon pod numerem (22) 594 91 00 czynny w każdą środę i czwartek od 17.00 do 19.00 (koszt połączenia jak na numer stacjonarny wg taryfy operatora telefonicznego).
Więcej o projekcie na stronie:
forumprzeciwdepresji…

Telefon zaufania dla dzieci 116 111
To pierwszy bezpłatny i ogólnopolski telefon zaufania dla młodych ludzi, który prowadzi Fundacja „Dajemy Dzieciom Siłę”. Jest czynny codziennie od 12:00 do 22:00, a z jego konsultantami można się również skontaktować wysyłając anonimową wiadomość online przez www.116111.pl/napisz.

Kontakt z konsultantami Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 jest dla wielu młodych osób pierwszą szansą na powiedzenie o swoich problemach, m.in. depresji, samookaleczeniach czy obniżonym nastroju, uzyskanie wsparcia w trudnych chwilach i dostrzeżenie dorosłych – rodziców i profesjonalistów, którzy mogą pomóc w rozwiązaniu kłopotów. Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 jest czynny codziennie od 12:00 do 22:00, a z jego konsultantami można się również skontaktować wysyłając anonimową wiadomość online przez www.116111.pl/napisz. Więcej informacji: www.116111.pl

Telefon dla Rodziców i Nauczycieli 800 100 100
Telefon dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci 800 100 100 prowadzi Fundacja „Dajemy Dzieciom Siłę”. To bezpłatna i anonimowa pomoc telefoniczna oraz online dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia i informacji w zakresie przeciwdziałania i pomocy dzieciom przeżywającym kłopoty i trudności wynikające z problemów i zachowań ryzykownych takich jak: agresja i przemoc w szkole, cyberprzemoc i zagrożenia związane z nowymi technologiami, wykorzystywanie seksualne, kontakt z substancjami psychoaktywnymi, uzależnienia, depresja, myśli samobójcze, zaburzenia odżywiania.
Więcej informacji: www.800100100.pl.

Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka
800121212 – Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka jest bezpłatny i czynny od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.15 do 20.00.

Więcej o tym, co robić, gdy nastolatek krzywdzi sam siebie, przeczytacie w artykule:
„Co robić, gdy nastolatek dokonuje samookaleczeń”

Obraz AI z Freepik